Schaken op je 59,9ste

Eind deze maand word ik 60, en voor mannen als ik vormt dat een keerpunt in het leven. Opeens kopen we een kast vol hippe T-shirts, in fluorescerende neonkleuren. Of we beginnen aan een power-dieet met veel chiazaden en biologische meelwormen. We pinnen al ons spaargeld en zetten het in op rood, en als dat dan uitkomt, kopen we een villa. Of een motor. Of in ieder geval een Max-Verstappen-Red-Bullhelm. We nemen onze eerste tattoo, beginnen aan een tweede leg, en we dwingen bij de rechter af dat we voortaan net zo jong zijn als onze nieuwe vriendin. In extreme gevallen duiken we zelfs van hoge kliffen, zwemmen we met piranha’s, of gaan we voor het Guinness-record pilaffen eten in die oergezellige all-you-can-eat-Albanees.

Je begrijpt: ik had gewoon geen keus. In deze stelling…

… speelde ik 16. Lh3,…

Voor de duidelijkheid: ook een bijna-60-plusser ziet dan dat h1 hangt. Maar ja… ik moest de wereld bewijzen dat er nog bloed door mijn aderen vloeide, dat niet alle levenssappen waren weggesijpeld. En bovendien: de zet biedt ook objectieve voordelen. De Amerikaanse grootmeester Sam Shankland adviseert in zijn cursussen om je bij een kwaliteitsoffer steeds één vraag te stellen: hoe goed zijn de Torens van de tegenstander? En die Torens leken me niet geweldig. Na 16…, Ph1: 17. Le6+, Kh8 18.Th1:,…

…zag mijn Loper er veel beter uit. En bovendien: gaat mijn Paard dadelijk niet via a5 naar het prachtige veld c6?

18…, a5!

Oké, dat Paard houd ik voorlopig op b3. Maar toch zag ik nog lichtpuntjes. Ik speelde hier

19. Dd3,…

Dat valt b5 aan, en dreigt 20. g6, met een aanval langs de witte velden. Nogmaals, heel absurd is dat plan niet. Zoals je zult zien, draait in het vervolg alles om de volgende stelling:

Deze is gewonnen voor wit, als er tenminste wordt voldaan aan 3 voorwaarden:

1. Als zwart zich verdedigt met h6, moet wit kunnen antwoorden met Lh6:.
2. Zwart moet h7 niet kunnen verdedigen met Pf8.
3. En hij moet uiteraard geen winnende reeks schaakjes hebben op de damevleugel.

In de bovenstaande stelling scoort wit 3 uit 3 – maar dat is geen vanzelfsprekendheid. Dat blijkt bijvoorbeeld als zwart na 19. Dd3…

… had gekozen voor 19…, a4 20. Pd2, Pc5!

Als ik niet sla, verlies ik mijn trotse loper op e6. Maar kies ik voor 21.Lc5:, dan kom ik in de knoei met voorwaarde 1. Na 21…, dc5: 22. Df5, a3! 23. Dh5…

… speelt zwart gewoon 23… h6! Een loperoffer op h6 zit er nu niet meer in. Daardoor is de witte aanval definitief voorbij – en de zwarte is net begonnen. En o ja, zwart staat ook nog eens een kwaliteit voor.

Maar in plaats daarvan koos David in deze stelling…

… voor 19…, b4 – en dat is aanzienlijk minder goed. Er volgde 20. g6, a4?, en we kregen deze stelling.

Tijdens de sfeervolle na-analyse gingen Arthur Pijpers en Edwin van Haastert helemaal los met het briljante 21. h5!?. En inderdaad, na 21 …ab3:? 22. h6! wint wit. Maar zwart verdedigt zich met 21…, h6 – en dat is minder duidelijk. Op 22. Lh6:?, volgt dan f5!

Echter, Edwin en Arthur hadden helemaal gelijk: zwart heeft te veel tijd verspild, en dat kun je gewelddadig afstraffen. En uit de laatste variant hierboven blijkt dat het belangrijk is om de zwarte f-pion te blokkeren. De winnende zet was 21. Df5!

Je ziet, de voorbeeldstelling van daarnet komt dichterbij. Sterker nog, na 21…, ab3: 22. Dh5! kunnen alle drie de voorwaarden worden afgevinkt. Wit wint.

Maar er is een probleem: in de stelling hierboven heeft zwart een verdediging: 21…, hg6: 22. Dg6: De8.

Ik kan me herinneren dat ik een dergelijke stelling in mijn vooruitberekeningen heb gezien – hier of later – en het is begrijpelijk dat ik er geen zin in had. Slaan op e8 en d7 is natuurlijk niets, want het paard op b3 hangt ook nog. En wat moet ik anders?

Maar toch heeft wit hier een relatief simpele winst. Die begint met 23. h5!

Toen de computer dit liet zien, was ik nog niet onder de indruk. Want zwart gaat natuurlijk nooit op g6 slaan. Echter, wit heeft wel degelijk een dreiging. Inderdaad: Lf5! En daar is niets tegen te beginnen. Op een wanhoopszet als 23…, Tg8, volgt 24. Lf7, gevolgd door 25. h6. Probeert zwart in plaats daarvan 23…, f5, dan slaat wit op d7, gevolgd door alweer h6.

Helaas, voor mij was dat te moeilijk. Ik speelde hier…

… 21. Pd2?,…, en nu had zwart zich kunnen verdedigen met 21…, f5, om in ieder geval Pf6 te kunnen spelen. Maar na…

21…, Dc7?

… kreeg ik een tweede kans. In eerste instantie dacht ik dat 22. Df5 onmiddellijk zou winnen. Wit dreigt Dh5 en tegelijkertijd hangt het paard op d7. Maar toen besefte ik dat zwart een verdediging heeft: 22…, Tfc8.

De clou is 23. Ld7:, hg6:!, en ik moet c2 blijven verdedigen. Het duurde geruime tijd voordat ik door kreeg dat ik in het diagram hierboven een vernietigende aanval zou krijgen met 23. h5!

Zwart mag 24. h6 niet toelaten, maar op 23…, h6 volgt een stap-3-combinatie: 24. Lh6:, gh6: 25. g7+, gevolgd door 26. Dg6+ en mat op f7 of h6.

Achteraf bleek dat David dit ook had gezien. Dus koos hij na 22. Df5 voor 22…, b3!?

De mooiste stelling van de partij. Zie je de winst? Het zou knap zijn, want deze zit zeker op niveau 6. Wit speelt hier 23. c3!!

Oké, misschien ben je nog niet overtuigd. Natuurlijk, als ik hier ook nog a3 kan spelen, is het zwarte tegenspel definitief voorbij. Maar de echte clou blijkt na 23…ba2: 24. Dh5!!

Alweer is aan alle drie de bovenstaande voorwaarden voldaan. Althans, als wit na 24…, a1D+…

… kiest voor de juiste zet. Denk er even over na, en besef wel: speel je de verkeerde, dan valt je aanval stil, maar kies je de andere, dan blijf je een dame voor. Inderdaad: vóór.

Die verkeerde is 25. Pb1? Want nu kan zwart gaan morrelen aan voorwaarde 2: 25…, Db2:+!

Wit kan opgeven. Op 26 Kb2: volgt Tfb8+ en 27…, Pf8. En 26. Kd1 faalt op 26…, Db1:+ en 27…, Dg6:

Maar misschien koos je in deze stelling…

… intuïtief voor de juiste zet: 25. Kc2! Een Paard naast je Koning is vaak een uitstekende verdediger; zo ook hier. Na 25…, Db2+ – dezelfde truc als daarnet – komt nu 26. Kd1!…

… en dat Paard houdt alles in bedwang.

De computer verhindert het mat met 26… Dc2:+ 27. Kc2:, Dc3:+ 28. Kd1 (niet nodig, maar wel leuk) Dc2+ 29. Kc2:, Tfc8+ 30. Kd1, Pf8. Maar hij moet toegeven: wit staat een Dame voor.

Alweer: te moeilijk. In deze stelling…

… speelde ik 23. ab3:?, ab3: 24. Pb3:. Maar David antwoordde met het sterke 24…, Tfb8!

Nu moet ik steeds rekening houden met Tb3: en Ta1+. Ik speelde 25. Ld7:?, maar nu kwam dezelfde truc die we eerder hebben gezien: 25…, hg6: 26. Dg6:, Dd7:

En toen ik hier ook nog eens 27. h5? speelde (in plaats van gewoon 27. Tg1), nam zwart het roer definitief over. Het vervolg speelt hij heel sterk: na 27…, De8 28. Dg2, Df7 29. f4, ef4: 30. Lf4:, Ta4 31. Le3, Lf8 32. Kb1, De7 33. Te1, Te4 34. Df2, Te8 ontstond deze stelling:

Herinner je je nog die regel van Sam Shankland? Dat je bij kwaliteitsoffers moet kijken naar de Torens van je tegenstander? Nou… die Torens zijn hier best wel oké.

0-1

De conclusie? Misschien is al dat spektakel toch niets voor mij. Waarschijnlijk kan ik beter overstappen op een 60+ repertoire. Een London bijvoorbeeld, met Lf4, c3 en e3. En dan heel voorzichtig h3, gevolgd door een goed getimed Lh2, om vervolgens rustig af te wachten of ik die avond nog wat ga ondernemen. Heel effectief tegen tactisch scherpe jeugdspelers. En ideaal om alvast warm te draaien voor de bingoavond in de serviceflat.

Ik zoek alleen nog naar een bijbehorend T-shirt.