Hoe groot was Daniël Noteboom?

Noteboom, is dat de sponsor van het Noteboom-toernooi? Nee, Daniël Noteboom had één van de grootste Nederlandse schakers kunnen worden van de eerste helft van de twintigste eeuw. Dat werd hij niet, want hij overleed op 21-jarige leeftijd aan een longontsteking. Ter gelegenheid van zijn 100e geboortedag en de 70e editie van het Noteboom-toernooi bracht LSG een herdenkingsboekje uit.

Daniël Noteboom werd in 1910 geboren in Noordwijk aan Zee. Op zijn vijftiende werd hij lid van het Leidsch Schaakgenootschap, maar dat ging niet zomaar. Philidor Leiden was de club voor arbeiders en studenten, LSG de club voor deftige heren. Noteboom werd omschreven als een 'baardloze knaap in korte broek' en was niet echt welkom. Toch werd hij toegelaten door secretaris G. Bosscha, een icoon in de Leidse schaakgeschiedenis. Wat ik nu pas lees, is dat zijn zoon Wim Bosscha daarbij een belangrijke rol speelde. Die was pas zeventien, maar werd toegelaten vanwege de verdiensten van zijn vader. Omdat Wim bevriend was met Daniël Noteboom, kon die toen moeilijk geweigerd worden. Voor mij een leuk feit, want deze Wim werd later vele malen kampioen van de Baarnse Schaakvereniging, toen ik daar mijn eerste stappen zetten. Wel onder de naam W.H. Bosscha, een voornaam heeft hij in Baarn nooit gehad.

Olympisch topscorer

Noteboom werd al snel clubkampioen en speler van het eerste team, maar niet direct hoofdklasser. Het KNSB-bestuur meende namelijk dat er slechts vijf clubs waren die 'van voldoende waardigheid zijn om elkaar het kampioenschap van Nederland te betwisten.' Dat waren NSRV (Rotterdam), VAS en ASC (beiden Amsterdam), DD (Den Haag) en Utrecht. Daarom stapte Noteboom over naar NSRV, in het boekje staat een overwinning van Noteboom op dr. A.G. Olland (Utrecht). Aan deelname aan het Nederlands kampioenschap kwam Noteboom in zijn korte leven niet toe. Wel behaalde hij internationale successen. Hij stopte vroegtijdig met zijn scheikundestudie (tijdelijk, was de bedoeling) omdat het praktische gedeelte onvoldoende was. Zijn grootste succes behaalde hij op de Olympiade van 1930 in Hamburg, waar hij aan het vierde bord 11,5 uit 15 haalde en topscorer werd van het Nederlandse team. In drie matches met Salo Landau behaalde hij een gelijke score, waarna hij met Landau als de nummers twee en drie van Nederland gold. Achter Euwe uiteraard, van wie hij een match kansloos verloor.

Rond de jaarwisseling 1931/32 werd Noteboom derde in de reservegroep van Hastings, waar Euwe derde werd in de hoofdgroep. Na terugkomst in Nederland zou hij zijn scheikundestudie hervatten. Volgens Euwe was hij toen in goede gezondheid, maar op 12 januari 1932 overleed Daniël Noteboom in een Londens ziekenhuis, waarschijnlijk aan een zware longontsteking. Hij was 21 jaar oud. Nooit hebben we kunnen weten hoe groot Noteboom als schaker eigenlijk was en had kunnen worden. Euwe, die zich altijd over het Nederlandse schaakleven ontfermde, zorgde dat de kostbare overbrenging van het lichaam naar Nederland werd bekostigd uit een inderhaast opgericht Noteboomfonds. Uit dat fonds werd ook een biografie gefinancierd, geschreven door Euwe, en een prachtig grafmonument op de Algemene Begraafplaats in Noordwijk. Het monument bestaat nog steeds en wordt onderhouden door leden van de schaakclub Daniël Noteboom te Noordwijk. In het graf liggen ook zijn vader en moeder. Tussen de namen van de beide Daniëls staat een schaakbord afgebeeld. De vereniging is al sinds 1997 bezig het graf als monument te laten erkennen, maar de ambtelijke molens malen langzaam. In Noordwijk is een Daniël Noteboomstraat, maar die is genoemd naar zijn vader, plaatselijk een bekende kunstschilder.

Herdenkingsboekje

Het boekje telt slechts 24 pagina's, maar er staat veel in wat voor het grote publiek nog onbekend is. Er staan fraaie illustraties in, o.a. een condoleancebrief van Emanuel Lasker aan de familie Noteboom, een OV-kaart van de veertienjarige Daniël en natuurlijk het grafmonument. Mark van der Werf schreef een hoofdstukje over de Noteboom-variant van het Slavisch, waarover hij ooit samen met Teun van der Vorm een boek schreef. Er staan een paar partijen in van Noteboom en een hoofdstuk over het Noteboom-toernooi. Dat bestaat 75 jaar, maar omdat er in en rond de oorlog een paar keer niet gespeeld werd, zijn er tot nu toe 70 toernooien gespeeld. Het boekje is samengesteld door Huib Nieuwland, bij hem is het ook te bestellen voor € 6,50 (inclusief verzendkosten in Nederland) via ahnieuwland©planet.nl. Ook liggen er exemplaren bij Van Stockum in Den Haag, maar de oplage is beperkt.