Amstelveen 2 – LSG 2: wat ging er mis?

Luiheid. In onze tijd word je daar zelden voor gestraft – maar in de 14e eeuw lag dat anders. De Italiaanse dichter Dante Alighieri beschreef in zijn Divina Commedia wat luiaards in het hiernamaals stond te wachten. Als boetedoening moesten ze eeuwig rondjes rennen om een enorme berg. Geen warming-up vooraf, geen medaille na afloop, gewoon doorgaan.

Ik had hier aan moeten denken op zaterdag 16 september in de trein van Leiden naar Amstelveen. Daar ontmoetten we een medeschaker die ons vertelde hoe hij zich op de tegenstander had voorbereid. Of liever gezegd: hoe lang. Acht (8) uur. Inderdaad, een volledige werkdag.

Ik zag in de ogen van mijn teamgenoten dat ze hun tijd anders hadden besteed, en daarom ging ik er tegenin. Voorbereiden op je tegenstander… had dat wel zin? Het is erg veel werk, en uiteindelijk krijg je achter het bord toch altijd iemand anders – niet soms, niet vaak maar echt altijd. Bovendien, op ons niveau wordt de strijd zelden beslecht in de opening. Tussen de 30e en 40e zet ga je regelmatig van -3 naar +3, en de laatste fout beslist. Een beetje zoals een stoelendans eindigt als de muziek stopt omdat de cd toevallig is vastgelopen.

Het waren woorden die ik later zou betreuren. En dan niet veel later, maar al na een uur. Namelijk in deze stelling:

Ik verheugde me hier op de Hedgehog, de Egelstelling die zou ontstaan na een zet als 2.Pf3, en die leidt tot stellingen als deze:

Heel interessant, heel dynamisch. Maar toen speelde mijn tegenstander 2.g3, …

… en mijn enthousiasme ebde weg. Mijn repertoire bevatte een gat, besefte ik nu. De zet b6 was voor eeuwig van de baan, en ik had geen plan B. Inderdaad: compleet out of book, en dat al na twee zetten. Of eigenlijk één. En het ergste was, ik was hier in snelschaakpartijen al eerder tegen aangelopen en had toen iedere keer besloten dat ik dit een keer moest nakijken. Op een goed moment. Later dus.

Uiteindelijk speelde ik iets dat ik nog nooit op het bord had gehad: 2…, e5 3.Lg2, d5. En ik gokte op die fase tussen de 30ste en de 40ste zet. Op die chaotische taferelen met beide vlaggen op vallen, waarin het muntje op kop valt of op munt.

Een minder sterk moment, geef ik toe. Maar de vraag blijft staan: heeft het verloop van de opening bij 2000- of 2100-amateurs enige invloed op de uitslag van de partij?

Laten we de wedstrijd Amstelveen 2 – LSG 2 nemen als testcase.

Remmelt Otten – Esther de Kleuver
Een van de eerste beslissingen viel bij Remmelt Otten. De opening die hij speelde, zou eigenlijk niets mogen opleveren. Zelfs toen zijn tegenstander het onnauwkeurig speelde, had hij slechts een minuscuul voordeeltje. Zwart heeft hier het loperpaar en er valt weinig te klagen.

Echter, de stelling speelt gewoon wat gemakkelijker voor wit. Hij heeft een duidelijk plan: het paard naar c5, en de loper naar d4, en dan een keer een vrije a pion proberen te creëren met a4 en b4. En o ja: als wit de zwarteveldige lopers weet te ruilen, is het paard sterker dan de loper die overblijft.

Voor zwart is het allemaal wat minder simpel. Eerlijk gezegd kan ik voor haar geen plan verzinnen, zelfs niet met de hulp van Komodo. Hier bijvoorbeeld staat zwart al duidelijk minder.

Waarschijnlijk was het het beste om toch een keer op c5 te slaan, en de loper op e4 te zetten. Op een goede dag krijg je dan misschien aanvalskansen tegen de witte koning. Wat Esther in ieder geval niet had moeten doen, was 23…, ab4: want na 24. cb4: werd de witte a-pion plotseling heel mobiel.

Waar dat toe leidde, zien we hierboven. Wit staat gewonnen – maar in wederzijdse tijdnood ging het bijna mis. Remmelt speelde hier 37. Dxc6? en miste een sterk kwaliteitsoffer. Natuurlijk dacht hij dat 37…, Txa7 zou falen op 38. Pe6, maar dan heeft zwart een ressource die ik niet zag, maar Komodo wel: 38…, Da8! 39. La7: Da7:+.

Zwart heeft een pion voor de kwaliteit, plus het loperpaar. Bovendien staat de witte koning opeens ernstig op de tocht.

In tijdnood zag zwart het ook niet en Remmelt won.

Marcel de Jeu – Eric Roosendaal
Ook de partij van Marcel was geen resultaat van een semi-professionele achturige openingsvoorbereiding. Hijzelf omschreef zijn partij als een correcte remise tussen twee heren van middelbare leeftijd – maar de heer aan de witte kant stond toch ietsje prettiger.

Marcel heeft hier net 18. Tc3 gespeeld en het lijkt erop alsof hij een klein plusje zou gaan uitmelken. Als zwart ruilt op c3, slaat wit terug met schaak en verovert met Tc1 de enige open lijn. Ruilt zwart niet, maar probeert hij in plaats daarvan met 18… Tc5 de c-lijn te verstoppen, komt natuurlijk 19.b4 en zwart moet alsnog op c3 ruilen.

De verdediging van Komodo vond ik leerzaam. Hij speelt in de diagramstelling 18… a5! En na 19. Tfc1 alsnog 19… Tc5. Wit heeft niets langs de c-lijn.

In de partij koos zwart voor 18… Df5 – en dat was minder goed.

Want nu had wit een plusje kunnen bereiken met 19. Tc6! Slaan op c6 is niet geweldig, want wit krijgt een lastige vrijpion. Maar sla je niet, dan verovert wit de c-lijn met Tfc1.

Toch was 18… Df5 wel degelijk een listige zet. Want toen wit koos voor 19. Tfc1,…

… kwam alsnog 19…, Tc5!, met aanval op d5. Dat laatste had Marcel gemist. Met 20. Dd4+ Df6 21. Df6:+ ruilde hij de dames, maar uiteindelijk mocht hij blij zijn dat zijn tegenstander in een iets beter toreneindspel remise aanbood.

Michel Hoetmer – Chris Roosendaal
Chris dacht dat hij met groot voordeel uit de opening was gekomen. En toen hij de partij aan mij liet zien, dacht ik dat ook. Echter, Komodo is niet onder de indruk.

Als wit in deze stelling iets speelt als 16.Da3, heeft hij eerder een minuscuul plusje. Zwart moet de pion met de dame denken, want na 16…, e6 komt 17. h3 en zwart moet wel op f3 slaan, want 17… Lf5 18. Pd2 is te gevaarlijk. Er komt een keer g4.

in plaats daarvan bracht wit zichzelf in moeilijkheden. Hij nam op c8 en speelde vervolgens ook nog eens Tc1. Na ruil van alle torens stond zwart iets beter.

Maar het pendule zwaaide lichtjes heen en weer. Hier had wit bijvoorbeeld kunnen kiezen voor 24. f4! Na 24… a6 25.Le2 La4: 26.d5…

… heeft wit prima compensatie voor de pion. Zijn idee is niet zozeer om snel d6 door te zetten, maar om verder te gaan met een zet als Lg4. Dan krijgt het paard op b8 het benauwd en bovendien kunnen de zwarte damevleugelpionnen zwak worden. De loper op g7 doet voorlopig niet mee en wit beheerste totale centrum.

Dit deed wit niet, en de stelling bleef ongeveer gelijk. Tot hier.

In deze stelling koos wit voor 27. Lc4? En na 27…, Kf7 verloor hij plotseling een pion. Die op a4 staat in en na 28. Pb3 komt 28…, Pc6. Chris won.

Raoul van Ketel – Jan Helsloot
Hoe Raoul uit de opening kwam, kon ik niet goed inschatten. Hij had een versplinterde pionnenstelling, maar wel het loperpaar en een flink initiatief. Dat laatste telde blijkbaar zwaarder, want dat initiatief hield Raoul lang vast. Pas hieronder miste hij zijn kans.

Na 34. Ka2:! had zwart zich niet meer kunnen redden. De leukste variant gaat zo: 34…, Tc5: 35. Ta7, Tc3: 36. e5! Te8 37. e6!

Een typische wending in een dubbeltoreneindspel. Als zwart de pion in leven laat, speelt wit Td7+ en Ta8 mat. Slaat zwart op e6 dan komt Ta8+ en Th8+ met torenwinst.

Helaas, in tijdnood koos Raoul in de eerste diagramstelling voor Tbd7+. Daarmee joeg hij de zwarte koning naar b8 en haalde hij de matdreiging uit de stelling. Uiteindelijk verdween al het materiaal van het bord: remise.

Jeroen Schoonackers – Olivier Huizer
Invaller Olivier had een prima stelling, maar zijn tegenstander manoeuvreerde iets handiger.

Hier staat wit beter, maar na een zet als 21… c5 doet zwart nog mee. Echter, hij speelde 21…, Te6? En na 22. Pe2 was het eigenlijk al afgelopen. De pion op c7 staat in en er dreigt 23. Pf4. Olivier probeerde nog 22… g5, maar na 23. Tc7: maakte wit het knap af.

Eric van ’t Hof – Wim Moene
Ook de partij van Eric werd niet beslist in de opening – alhoewel die opening groot voordeel opleverde voor zwart. De hele middag keek Eric aan tegen een positionele puinhoop, maar hij hield zijn rug knap recht en bereikte het volgende eindspel.

Zwart staat nog steeds een pion voor. Maar het lastige voor hem is dat zijn loper het paard niet kan domineren. Zelfs als zwart er nog een mocht bijzetten, bijvoorbeeld op f6, is dat niet voldoende, want dan springt het paard gewoon van b3 naar a5 en terug. Wit komt dus niet in tempodwang en hij houdt de blokkade op b3 gewoon in stand. Pas bij drie zwarte lopers, op e3, f6 en d8, is het pleit beslecht.

Komodo vindt echter een manier om dit toch te winnen, ook met één loper. De winstweg is vrij simpel: dring met je koning binnen op de koningsvleugel.

Simpel, maar de uitvoering is wat lastiger. Kijk naar de onderstaande twee diagrammen.

De linker stelling ontstond na Erics 1. Pa5. Zwart kan nu beter geen 1…, Kb4 spelen, want dan volgt 2. Pc6+, gevolgd door 3. Pe5 (met aanval op g6) en 4. Pg4 (met aanval op h6). Wit krijgt genoeg tegenspel.

In de rechter stelling ligt dat anders. Hier is 1…, Kb4 heel sterk. Wit kan namelijk geen 2.Kd3 spelen omdat dan het paard op b3 hangt. Dat betekent dat hij geen verweer heeft tegen 2…, Kc4 en 3…, Lf4. Vervolgens komt hij in tempodwang. Hij moet of veld d4 opgeven (na een paardzet), of d3 (na een zet met de koning). In beide gevallen komt zwart binnen met zijn koning.

Dat betekent dat niet alleen de rechter stelling gewonnen is voor zwart, maar ook die links. Oké, zwart moet hier geen 1…, Kb4 spelen, maar een zet als 1…, h5. Alweer zit wit in zetdwang. Als hij zijn paard van en naar b3 blijft spelen, wint zwart zoals in de rechter stelling, dus moet wit iets anders proberen. Bijvoorbeeld 2. Pc6. Maar dan geeft hij veld b3 op, en dat wordt vrij snel fataal. Komodo geeft 2…, h4 3. Pa5, Ka4 4. Pc6 b4 en de opmars van de b-pion, gecombineerd met de dreiging om op de koningsvleugel binnen te vallen, moet genoeg zijn voor de winst.

Je hoort het: ‘moet zijn’. Dit eindpel biedt genoeg voer voor een uitgebreide discussie. Voel vrij.

In de partij zag zwart het niet. Hij herhaalde een keer te veel de zetten, en Eric claimde remise.

Renzo Finkenflugel – Peter Passenier    

Tot slot terug naar mijn partij. Hier zie je een vrij gewone stelling – waar ik me niet in thuis voelde. Ik maakte me zorgen om het kwaliteitsoffer op c6, gevolgd door slaan op e5, en hoe zwart daarop moest reageren… ik had geen idee. Als ik 12…, Lf6 speel, komt 13. Pc5, kies ik in plaats daarvan voor 12…, f4, dan volgt 13. Lb6:, bc6: 14. Tc6: en 15. Pe5: – en ook hier leek de compensatie me belangrijker dan de kwaliteit.

Uiteindelijk koos ik voor 12…, e4. Inderdaad, 13. de4:?? faalt nu op Dd1:, gevolgd door 14…, Pa4:, maar na 13. Pe1 leek het me duidelijk beter voor wit.

Valt wel mee, zegt Komodo, maar dan moet je hier wel kiezen voor 13… Pd5! Laat wit slaan op e3, dan krijgt zwart tegenspel met Lg5, speelt hij daarentegen 14. Lc5, dan kan zwart de pion op e4 dekken met 14…, Pf6. Niets aan de hand.

Maar ik koos in de diagramstelling voor 13… Ld5, en dat was slecht. Dat bleek na het simpele 14. de4:. Plotseling zag ik dat het geplande 14…, fe4: faalt op 15. Lb6: cb6: 16. Pb6: – en dat haalde al het spelplezier uit de middag. Ik moest op e4 met de loper terugslaan, en daardoor kwam ook opeens 15. Db3+ in de stelling. Wit won gratis een pion op b6, zijn paard kwam via g2 naar f4 – en ik nam me voor om 1. c4 en 2. g3 nu echt eens thuis te bekijken.

En o ja: die fase tussen de 30ste en de 40ste zet, die fase waarin je echt gaat schaken, waarin de omstanders samendrommen om je bord en waarin het computeroordeel op en neer schiet als een beurskoers – die fase heb ik bij lange na niet gehaald.

Nabeschouwing
Moet ik dus serieus openingen gaan voorbereiden? Of kan ik me beter richten op de lange termijn: mijn Nikes uit de kast trekken en me vast warm lopen voor het volgende leven? Ikzelf denk dat het probleem niet zozeer zit in voorbereiding, maar gewoon in een gebrek aan probleemoplossend vermogen. Geen luiheid dus, maar domheid.

En dat biedt één groot voordeel: domheid wordt in de Divina Commedia niet bestraft. Wellust, gulzigheid, gierigheid – het is allemaal onvergeeflijk, maar een zet als 13… Ld5, daar kom je gewoon mee weg.

Een happy end dus voor mij. Maar of dat ook in het verschiet ligt voor LSG 2 – dat moet nog blijken. Persoonlijk denk ik niet dat een betere openingsvoorbereiding het verschil gaat maken. Denk jij dat wel, speel dan de partij na van Reinier, (met zwart kwam hij iets minder uit de opening, bereikte vervolgens groot voordeel en gaf het ten slotte allemaal weer weg) en doe mee aan de discussie hieronder.

 

Amstelveen 2          –          LSG 2                 

 

Jan Helsloot                    –             Raoul van Ketel                ½ – ½

Renzo Finkenflugel         –             Peter Passenier                1 – 0

Wim Moene                    –             Eric van ’t Hof                   ½ – ½

Bram ter Schegget          –             Reinier Feiner                   1 – 0

Esther de Kleuver            –             Remmelt Otten                0 – 1

Michel Hoetmer              –             Chris Roosendaal             0 – 1

Eric Roosendaal              –             Marcel de Jeu                   ½ – ½

Jeroen Schoonackers      –             Olivier Huizer                   1 – 0